inhoud
1. luister
2. programmatoelichting
3. technische details
4. uitvoeringen
luister
programmatoelichting
platonic id voor ensemble (2005, revisie 2006) is een muziekcompositie van Rozalie Hirs. De allereerste versie uit 2005 is geschreven voor fluit, klarinet, piano en strijktrio. In 2006 verscheen de definitieve versie met verdubbelde bezetting en toegevoegde bas: twee fluiten, twee klarinetten, piano voor vier handen, twee violen, twee altviolen, twee cello’s, en contrabas.
Hirs liet zich voor deze compositie inspireren door het concept van de “wereldziel” van Plato, zoals beschreven in de Timaeus. Muzikaal vertaalt zij deze wereldziel naar een specifieke harmonische reeks gebaseerd op boventonen (1, 2, 3, 4, 8, 9 en 27), die als bouwstenen van de klankwereld fungeren. Op basis van deze boventonen weeft Hirs zowel boven- als ondertoonreeksen, waarbij verschillende grondtonen als uitgangspunt dienen. Dit klankmateriaal wordt verder verrijkt door onderzoek naar de harmonische verhoudingen en de vingerzettingen op snaarinstrumenten. Deze akoestische verhoudingen onderzocht Hirs eerder in haar compositie article 4 [map butterfly] (2004) voor soloviool, waarin zij de resonanties en de akoestische principes van het snaarinstrument exploreert.
Hirs verklaart zelf: “Ik laat me door de ideeënwereld van Plato inspireren. Zie dit werk als een visitekaartje, een identiteitsbewijs – ‘ID’ in het Engels.” Naast componiste is Hirs dichter, en haar werk weerspiegelt haar zoektocht naar schoonheid in klank en taal. Na haar studie scheikunde aan de Universiteit Twente begon ze in 1991 haar studie compositie, onder meer bij Louis Andriessen aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en bij Tristan Murail aan Columbia University in New York. Momenteel werkt ze aan een dissertatie aan Columbia over microtonale systemen in de hedendaagse muziek.
platonic id vormt, als vervolg op article 4, een verdergaande verkenning van de akoestische eigenschappen van het snaarinstrument, zoals de verhouding tussen de snaarlengte en de resonerende flageoletten. In zijn mathematische en filosofische benadering sluit het stuk ook aan bij book of mirrors (2001), dat tijdens het Holland Festival in première ging en waarin het psychoakoestische verschijnsel van som- en verschiltonen centraal stond.
Met platonic id zet Hirs haar zoektocht voort naar de perceptie van harmonische klanken door het menselijke oor. Hierbij combineert zij bevindingen uit de psychoakoestiek met de numerieke verhoudingen waarop Plato zijn toonsysteem baseerde. Zo ontstaat een werk waarin kunst en wetenschap samensmelten en Hirs haar fascinatie voor de akoestische en esthetische mogelijkheden van klank ten volle tot uiting brengt.
©2005-06 Rozalie Hirs
technische details
opdrachtgever
platonic id voor ensemble (2005, 2006 rev) door Rozalie Hirs is gecomponeerd in opdracht van het A|S (voorheen: Asko en Schönberg Ensemble), met financiële steun van het Fonds Podiumkunsten (voorheen: Fonds voor de Scheppende Toonkunst).
platonic id voor ensemble (2005, 2006 rev) door Rozalie Hirs is onderdeel van haar proefschift ter verkrijging van de doktortitel aan de Columbia Universiteit (D.M.A./Doctor of Musical Arts, Graduate School of Arts and Sciences, Columbia University, 2007).
instrumentatie
piccolo
fluit
klarinet
basklarinet
piano quatre mains
2 viool
2 altviool
2 violoncello
contrabas
tijdsduur
18′ ca.
opdracht
platonic id voor ensemble (2005, 2006 rev) door Rozalie Hirs is opgedragen aan de nagedachtenis van Jonathan Kramer (1942-2004), bij leven hoogleraar compositie en muziektheorie aan de Columbia Universiteit, New York.
uitgever
Alle muziekpartituren van Rozalie Hirs worden uitgegeven door Deuss Music.
concerten
23 november 2024, 17:00 CET, Man and Machine, Conservatoriumzaal, Koninklijk Conservatorium, Amare, Spui, Den Haag – Contemporary Ensemble Academy, Joey Marijs (dirigent)
5 februari 2016, CBSO Centre, Birmingham, Verenigd Koninkrijk – Birmingham Contemporary Music Group/BCMG, Richard Baker (dirigent) – Britse première
5 september 2006, Gaudeamus Muziekweek, Muziekgebouw aan ’t IJ, Piet Heinkade 1, Amsterdam – Asko|Schönberg Ensemble, Bas Wiegers (dirigent)
19 maart 2006, Rudolfinum (Dvořak hall), Alšovo nábřeží 79/12, Praag, Tsjechië – Prague Philharmonia, Michel Swierczewski (dirigent) – Tjechische première
23 februari 2005, Serie Tijdgenoten, Concertgebouw, Amsterdam – Asko Ensemble, Bas Wiegers (dirigent) – wereldpremière