inhoud

1. luister
2. programmatoelichting
3. technische details
4. recensie, interview
4.1 Frits van der Waa: Componisten bij de kassa. Volkskrant. 9 april 1999
4.2 Ivo Postma: Hallo noten, wat gaan we doen? De Gelderlander. 27 maart 1999
4.3 Emile Wennekes: Present. NRC. 27 maart 1999
4.4 Erik Voermans: Rozalie Hirs. Het Parool. 27 augustus 1999
5. uitvoeringen

luister

programmatoelichting

sacro monte (1997) door Rozalie Hirs is een langzaam en contemplatief muziekwerk, bedoeld voor uitvoering in een akoestisch rijke ruimte, vergelijkbaar met een kerk of basiliek. Het ensemble speelt lang aangehouden, ijle akkoorden, afgewisseld met pizzicato’s in de strijkers. Piano, klokkenspel en vibrafoon nemen een centrale positie in met een steeds variërend motief dat wordt gekarakteriseerd door grote intervalsprongen. Halverwege het stuk neemt de viool het initiatief over met een solo, opgebouwd uit snelle, hoge figuren. Alsof binnen een wijds berglandschap plotseling een wandelaar voorbij komt.

sacro monte is geschreven in opdracht van La Nuova Arca, Turijn, voor de concertserie ‘Il Suono dei Parchi’. Zeven componisten, afkomstig uit Engeland, Italië, Frankrijk en Nederland, schreven ieder een stuk als muzikaal antwoord op hun verblijf eerder dat jaar in één van de natuurparken in Piemonte, Italië. Het natuurpark dat Rozalie Hirs bezocht was Sacro Monte di Varallo Sesia, een bedevaartsoord bovenop een berg, inclusief een pad met talloze miniatuurhuizen, bevolkt door levensgrote terracotta beelden.

De wereldpremiere door Ensemble Antidogma Musica en Raffaele Mascolo (dirigent) vond tijdens ‘Il Suono dei Parchi’ plaats in Asti op 28 september 1997. Het concert in de basiliek bovenop de berg Sacro Monte di Varallo Sesia, Piemonte, Italië, vond plaats op 3 oktober 1997.

Het stuk werd in 1999 opgenomen door het Ives Ensemble en verscheen als cd-single binnen de Present-serie, uitgegeven door NMClassics en Donemus.

technische details

opdrachtgever
sacro monte (1997) is door Rozalie Hirs gecomponeerd in opdracht van La Nuova Arca, Turijn, voor de concertserie ‘Il Suono dei Parchi’. In het najaar van 1997 speelde het Ensemble Antidogma het werk in zeven natuurparken in Piemonte, Noord-Italië (artistiek advies bij de programmering van ‘Il Suono dei Parchi’: Enzo Restagno, Louis Andriessen, George Benjamin, Gérard Grisey).

instrumentatie
fluit
klarinet
hoorn
slagwerk
piano
viool 1
viool 2
altviool
cello
contrabas

duur
10′ ca.

uitgever
Alle muziekpartituren door Rozalie Hirs worden uitgegeven door Deuss Music.

recensie, interview

Frits van der Waa: Componisten bij de kassa

De topveertig hebben ze er niet mee gehaald, maar de gedacht was goed: geef iedere componist zijn eigen cd-single. Dat is beter dan ze allemaal op één verzamel-cd te vegen.
Ieder een eigen presenteerblaadje – daarmee wil het Centrum Nederlandse Muziek, met de serie Present, het werk van aankomende, nog onbekende componisten onder de aandacht brengen.
Twee jaar geleden lag het eerste kwartetje singles bij de kassa, voor de spotprijs van vijf euro per cd: Arthur Sauer, Huba de Graaff, Vanessa Lann en David Dramm. Het viertal stond toch even mooi in de schijnwerpers, temeer daar het project vergezeld ging van een televisiedocumentaire, waarin de jonge toondichters uitgebreid aan het woord kwamen.
Ook bij de tweede aflevering van Present is deze opzet gevolgd: vier solo-singletjes en één gefilmd groepsportret. Opvallend genoeg ontleende de twee weken geleden uitgezonden documentaire juist weer zijn kracht aan de bundeling: de vier componisten vormden tezamen het beeld van een generatie.
Typerend is dat drie van de vier naast hun serieuzere werk ook de ‘lichte’ muziek beoefenen. Sander Germanus is saxofonist in een jazzband, Rozalie Hirs zingt popliedjes, en de uit Cuba afkomstige Keyla Orozco is toetseniste van een salsa-band. En ook de vierde van het stel, Toek Numan, is geen ivoren-torencomponist. De aanzet voor zijn stuk Burnout was het horen van een nummer van Branford Marsalis.
‘Het leuke is dat het dit keer om écht jonge mensen gaat’, vindt Henk van der Meulen, chef Muziek en Dans van de NPS-televisie. ‘We hebben ons licht opgestoken bij verschillende compositiedocenten, vervolgens allerlei bandjes beluisterd, en daar kwamen deze vier stukken uit. Het was natuurlijk zaak een gevarieerde mix samen te stellen, liefst ook met twee mannelijke en twee vrouwelijke componisten. Maar die rolde er vrij moeiteloos uit. […]
Hoewel de kwaliteit van uitvoering en opname bij alle vier de plaatjes onberispelijk is, heeft Sacro Monte van Rozalie Hirs iets aparts, dankzij de fascinerende uitvoering van het Ives Ensemble. Het is een geheimzinnig stuk, met zijn Feldman-achtige, gewichtsloze weefsel van flageoletten, gonzende metaalklanken en tinkelende, wijd uitgespreide pianotonen. Ondanks het verstilde karakter is de muziek voortdurend in beweging, en is de vermenging van timbres zo subtiel dat het een scherp oor vergt om te horen welke instrumenten er in het spel zijn. Zelfs het hoedje, dat net als de andere drie ontworpen is door studenten van den Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, weerspiegelt de uitgebalanceerde transparantie van dit werk. Een puntgaaf presentje.

(De Volkskrant Kunst & Cultuur, 9 april 1999)

Ivo Postma: Hallo noten, wat gaan we doen?
Interview met Rozalie Hirs

Hoe ontstaat een muziekstuk? Dat mogen we ons wel eens afvragen nu zalen en kerkgebouwen vervuld zijn van de overbekende en o, zo geliefde klanken van Bachs lijdensverhalen. In het tv-programma Present komen zondagmiddag – terwijl op het andere net de Matthäus wordt uitgezonden – vier jonge componisten aan het woord over hun werk en inspiratiebronnen. Een van hen is Rozalie Hirs, die zegt: ‘Uiteindelijk wil je schoonheid.’

Haar eerste compositieleraar, Diderik Wagenaar, zei het zo: “Je hebt een zaal en je hebt een podium dat leeg is. Nu stel je je voor: wat wil ik horen? Wat moet er nu klinken?”
“In feite zit je wanneer je componeert altijd in die denkbeeldige zaal”, zegt Rozalie Hirs, die na een voltooide studie chemische technologie besloot om compositie te gaan studeren. Rozalie Hirs houdt ervan om het proces van het bedenken en noteren van muziek te beschrijven. De Amerikaanse componist Morton Feldman, wiens muziek ze graag mag horen, heeft ook een heel mooie: ‘Vraag jezelf niet af of dit goed is. Vraag jezelf af: wat hebben we hier?’
Ze heeft ook veel plezier in het volgende beeld: ‘De noten zijn mijn vrienden. Wanneer ik componeer, vraag ik: waar willen jullie heen? Wat gaan we doen?’
De noten als aardige kaboutertjes die de componist helpen door ieder op de juiste plaats te gaan staan?
“Het moeilijke is om het echt te laten gebeuren”, zegt zij. “Uiteindelijk wil je schoonheid. En je wilt communiceren. Daarbij houd je rekening met wat je zelf mooi vindt. Je bent zelf je eerste luisteraar. Het oor beslist. Toch klinkt het resultaat altijd een beetje anders dan je je had voorgesteld. Wat uiteindelijk klinkt hangt ook van de uitvoerenden af natuurlijk. Het mooiste is wanneer je verrast wordt door de klank van wat je hebt opgeschreven. Dat is heel bijzonder. Alsof het van iemand anders is.”
Rozalie Hirs heeft een aantal werken voor kleinere ensembles geschreven die alle zijn uitgevoerd. Haar tien minuten durende stuk sacro monte komt zondagmiddag ter sprake in het televisieprogramma waaraan zij en drie collega’s meewerken. Het is een langzaam stuk waarin piano, vibrafoon en klokkenspel een belangerijke rol spelen. Het voor het eerst uitgevoerd in een bedevaartoord in Piemonte waarnaar het vernoemd is: Sacro Monte di Varallo. Zelf zegt ze over dit stuk: “Het wordt door mensen als mysterieus ervaren. Het is qua klank zachtaardiger dan veel hedendaagse muziek. Ik wil graag een ruimte creëren waarin je als luisteraar wilt zijn, een ruimte die duidelijk gedefinieerd is.”
Met andere woorden: Rozalie Hirs confronteert haar publiek niet met schijnbaar onsamenhangende gedachten. Ze deelt zichzelf in bij de generatie componisten die zich losmaakt van de streng volgens van tevoren bedachte reeksen ingedeelde muziek die in de jaren zestig bon ton was.
In het gezin waarin Rozalie opgroeide waren dingen als muziek en boeken lezen heel gewoon. “Mijn moeder, mijn broer en ik zongen alle kinderliedjes. Ik was dol op rijmpjes en tekende veel. Ik heb altijd al een eigen wereldje gehad. Bartók was mijn grote liefde. Ik wilde net zulke mooie muziek schrijven als hij en ik wilde dichter worden.”
Toch koos ze toen ze achtttien was niet voor muziek. Ze was zich er niet van bewust dat je compositie ook kon gaan studeren. Haar vader was ingenieur en ze koos vol overtuiging voor een wetenschappelijke studie.
“Ik heb een soort liefde voor denken. Denken is leuk. Ik ben eigenlijk heel emotioneel maar heb ook mijn denken erg ontwikkeld en dat heeft mee een soort balans gegeven. Ik denk dat ik op een intuïtieve manier denk.”
Haar intuïties hebben inmiddels niet alleen tot muziek geleid, maar ook tot de publicatie van een dichtbundel. Volgend jaar gaat Rozalie Hirs met een beurs promoveren aan Columbia University in New York. “Promoveren op basis van composities en essays. In Nederland kan dat niet. In Amerika wel.”

(De Gelderlander, 27 maart 1999)

Emile Wennekes: Present
Vijf gulden kosten ze, de vier cd-singles waarmee vier jonge componisten die in Nederland wonen en werken zich presenteren. De Present-cd’s waarvan de hoesjes zijn vormgeggeven door studenten van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, Den Haag, gaan vergezeld van een documentaire die de NPS komende vrijdagmiddag tussen 15:30 en 16:30 uitzendt via Nederland 3. In de tweede jaargang van de Present-serie zijn opnieuw vier componisten geselecteerd met elk een sprankelend en persoonlijk geluid, ofschoon de invloed van Stravinsky’s Sacre zich menigmaal sterk doet gelden. […] Rozalie Hirs (1965) tenslotte levert met Sacro Monte een ingetogen compositie vol etherische klanksferen die je in gedachten doet zweven door de weidse ruimte van een gebouw als dat van de Gasunie in Groningen.

(NRC, 27 maart 1999)

Erik Voermans: In het diepe – Rozalie Hirs
Ze is dichter, ingenieur (studeerde chemische technologie aan de Universiteit Twente; scriptie over organische chemie), ze zingt en ze maakt popmuziek, maar de laatste vijf jaar is Rozalie Hirs vooral actief als componist. Haar wetenschappelijke achtergrond dient tegenwoordig alleen nog maar hogere, artistieke doelen: schrijven en componeren. Anders geformuleerd heeft haar kennis en ervaring met logica en probleemanalyse een humuslaag gecreëerd waar ze nu haar intuïtie op kan laten groeien. Dat proces is nog niet ten einde. Nog lang niet. Ze is nu 34, en is pas vijf jaar echt serieus bezig met componeren. Ze is eigenlijk nog steeds bezig met de aanloop. De sprong zal moeten komen als ze een jaar of veertig is. Tegen die tijd moeten haar composities écht iets zijn, vindt ze.
Onsterfelijk worden is niet haar primaire doel. Als Nederland deze eeuw twee Grote Componisten heeft opgeleverd is het veel, dus ga maar na. Louis Andriessen, bij wie ze in Den Haag studeerde, hoort daar zeker bij. Maar over die andere moet ze nog eens goed nadenken.
Van Louis Andriessen leerde ze praktischer te zijn. En om als je noten aan het schrijven bent niet elke keuze al te zwaar te laten wegen. Als componist kan het geen kwaad het speelse element te durven toelaten. Want componeren is al ingewikkeld genoeg. Ingewikkelder dan dichten, nu ze erover nadenkt. Bij componeren moet je heel goed van tevoren weten wat je aan het doen bent. En dan nog is het resultaat altijd minder en altijd anders dan het visioen dat je had toen je eraan begon. Ze vindt zichzelf nog steeds handiger en praktischer als dichter dan als componist. Maar dichten doet ze al vanaf haar vijfde, vandaar. Componeren is vooral ook luisteren naar wat je mooi vindt. Uiteindelijk moet je toch je oren laten beslissen. In haar muziek is ze op zoek naar een heldere wereld die iets mysterieus heeft. Ze werd de eerste vier weken van haar leven verpleegd door een non, misschien heeft het daar wat mee te maken.
Compositorisch heeft ze het meest met individualisten: Feldman, Vivier, Oestvolskaja, Messiaen, John Cage. O, en Xenakis natuurlijk, ook al omdat die net als zij een bèta-wetenschappelijke opleiding achter de rug heeft. Ze neemt de tijd om te rijpen. Daarom gaat ze dit jaar aan de Columbia University in New York studeren. Componeren en theoretische essays schrijven. Over vier jaar is ze dan Doctor of Musical Arts. Maar ze ziet wel waar ze komt. Misschien komt ze wel ergens uit in de richting van de popmuziek. Een beetje Lamb-, Björk- of Massive Attack-achtig. Als ze volgende maand een betere computer gaat kopen, zal ze zich verdiepen in de nieuwe muziek-software. En wie weet wat New York allemaal met haar gaat doen. Misschien komt ze wel nooit meer terug naar Nederland.

(Het Parool, 27 augustus 1999)

 

Uitvoeringen

6 oktober 2019, 16:00, KoncertKirken, Blågårds Plads, 2200 København, Denmark – Athelas Sinfonietta Copenhagen, Jean Thorel (conductor) – Danish première

10 november 2011, 12:30, Muziekcentrum Frits Philips, Jan van Lieshoutstraat 3, Eindhoven, The Netherlands – F.C. Jongbloed, Arnold Marinissen (conductor)

9 november 2011, 12:30, November Music, MC De Toonzaal, Den Bosch, The Netherlands – F.C. Jongbloed, Arnold Marinissen (conductor)

3 november 2011, 12:30, Conservatoriumzaal, Fontys Conservatorium, Zwijsenplein 1, Tilburg, The Netherlands – F.C. Jongbloed, Arnold Marinissen (conductor)

15 september 2007, 20:00, Dreikönigskirche, Hauptstraße 23, Dresden, Germany – Ensemble Courage, Titus Engel (conductor)

10 april, 2007, 19:00, Konsertti Aboa Nova III, Sigyn-sali, Turku Music Academy, Finland – Musiikkiakatemia NYTT! Ensemble, Erkki Lahesmaa (conductor) – Finnish première

26 januari 2003, 20:30, Holland Amerika Lijn, De Witte Dame, Eindhoven, The Netherlands – Ives Ensemble

23 januari 2003, 20:30, Holland Amerika Lijn, De Rode Hoed, Amsterdam, The Netherlands – Ives Ensemble

19 januari 2003, 15:00, Holland Amerika Lijn, Theater Romein, Leeuwarden, The Netherlands – Ives Ensemble

17 januari 2003, 20:30, Holland Amerika Lijn, Lantaren/Venster, Rotterdam. The Netherlands – Ives Ensemble

20 februari 2000, 20:00, Columbia Composers‘ Concert, Miller Theater, New York, United States – Columbia Composers Ensemble, J.D. Hixson (conductor) – North American première

3 november 1999, (CD recording) Stadsgehoorzaal, Leiden, The Netherlands – Ives Ensemble

24 april 1999, 20:00, Concert IX, Concerten Tot En Met, Posthoornkerk, Amsterdam, The Netherlands – Ensemble Insomnio – Netherlands première

5 oktober 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Parco Valgrande, Verbano Cusio Ossola, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

4 oktober 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Parco Fluviale del Po e dell’Orba, Alessandria, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

3 oktober 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Basilica Sacro Monte, Parco Sacro Monte di Varallo Sesia, Vercelli, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

2 oktober 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Parco La Mandria, Torino, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

30 september 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Parco Sacro Monte di Orta, Novara, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

29 september 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Parco Burcina, Bessi, Biella, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor)

28 september 1997, 21:00, Il Suono dei Parchi, Auditorium del Centro Giovani, Via Goltieri 3, Asti, Italy – Antidogma Musica, Raffaele Mascolo (conductor) – world première